Mordy
Nie tylko pałac i kościół

Najstarszym dokumentem wspominającym o Mordach jest pochodzący z 1408 roku akt fundacyjny parafii pod wezwaniem św. Michała Archanioła. Fundatorem pierwszego kościoła był Jan Koszycki, który nie tylko sfinansował jego budowę, ale również uposażył go gruntami i dziesięciną. Kolejną ważną datą w dziejach miasta jest rok 1488, kiedy to otrzymuje ono prawa miejskie, co czyni je jednym z najstarszych miast południowo-zachodniego Podlasia. Z kolei w 1552 r. okoliczne ziemie stają się własnością Mikołaja „Czarnego” Radziwiłła. Miasto staje się wtedy na krótko ważnym ośrodkiem arianizmu w Polsce. 8 lat później w Mordach pojawiają się po raz pierwszy Ciecierscy, którzy z krótką przerwą na lata 1680-1717, kiedy panami na Mordach byli Godlewscy, pozostają tutaj aż do początku XIX wieku. Pamiątką po nich są m.in. zespół pałacowo-parkowy, barokowy kościół św. Michała Archanioła oraz herb miasta, którego elementy nawiązują do herbu Rawicz – rodowego znaku Ciecierskich. Równie wiele dobrego, co Ciecierscy uczynili dla Mordów kolejni właściciele miasta – Zembrzuscy herbu Doliwa. To za ich sprawą nastąpiło w poł. XIX w. w Mordach ożywienie gospodarcze. Zembrzuscy rozbudowali pałac, postawili na nogi browar, odbudowali spichlerz, wznieśli garbarnię, a mieszkańcy otrzymali szpital, szkołę elementarną oraz straż pożarną. W 1906 roku dotarła do Mordów nawet kolej. Niestety w międzyczasie Mordy, za pomoc powstańcom i udział mieszkańców miasta i okolicznych wiosek w powstaniu styczniowym, straciły prawa miejskie, które odzyskały dopiero w 1919 roku. Obie wojny światowe nie obeszły się z Mordami łaskawie. Już 8 września miasto zostało zbombardowane, a w 1940 r. utworzono w nim getto dla ludności żydowskiej. Funkcjonowało ono do 22 sierpnia 1942 r., kiedy to zostało zlikwidowane, a wszyscy jego mieszkańcy wywiezieni do Treblinki i zgładzeni.

Konsultacja historyczna: Krzysztof Daniluk