Opracowanie trasy :
Długość trasy :
Do odwiedzenia :
Uwagi :
Początki Chełmży są związane z istniejącym tutaj grodem obronnym Łoza, który w 1222 r. Konrad I Mazowiecki darował biskupowi misyjnemu Prus – Chrystianowi. W 1251 roku Chełmża stała się siedzibą biskupstwa chełmińskiego. Jednocześnie biskup Heidenryk nadał osadzie, pod nazwą Culmensee, prawa miejskie. W 1411 r. Chełmża znalazła się w granicach państwa krzyżackiego, by od 1454 do 1772 pozostawać w Królestwie Polskim. Do XV w. miasto nie odgrywało większej roli politycznej i gospodarczej. Dominowały nad Chełmżą bowiem okoliczne, prężnie rozwijające się ośrodki Ziemi Chełmińskiej – Toruń i Chełmno. Swoją obecność zaznaczała jedynie jako ośrodek administracji kościelnej. W Chełmży odbywały się ingresy biskupów chełmińskich oraz zbierały prowincjonalne synody.
Rozwojowi miasta nie sprzyjały także liczne pożary i wojny toczone w XVII wieku. W latach 1626-1629 i 1655-1660 Chełmżę najeżdżali Szwedzi. Te i inne wydarzenia spowodowały, że miasto coraz bardziej traciło na znaczeniu. Ich kulminacyjnym momentem stało się przeniesienie w 1824 roku z Chełmży do Pelplina siedziby diecezji chełmińskiej. Koniec regresu przyniosła dopiero XIX-wieczna industrializacja. Do XIX w. większość ludności zajmowała się rolnictwem oraz częściowo rzemiosłem. W drugiej połowie XIX w. uruchomiano w Chełmży nowe zakłady przemysłowe: cegielnie, browar, mleczarnię, zakład budowy maszyn, rzeźnię, młyny, fabrykę papy, tartak, gazownię. Bezsprzecznie jednak największą rolę odegrało tutaj wybudowanie w 1882 roku jednej z największych w Europie cukrowni. Założono pierwsze banki, rozwijało się szkolnictwo, rozrastała sieć komunikacyjna. Po odzyskaniu niepodległości Chełmża znalazła się w granicach Polski. Liczba ludności stopniowo rosła, choć miasto opuściło wielu Niemców i niemal wszyscy Żydzi. Podczas II wojny światowej miasto zostało wcielone do III Rzeszy. Dokonano licznych mordów na miejscowej ludności polskiej, część zaś wysiedlono. Tych, co zostali, zmuszono do przyjęcia Niemieckiej Listy Narodowościowej.
www.sztetl.org.pl
