Warszawa
Przez Gucin Gaj do Rozkoszy

Gucin Gaj to dawne założenie ogrodowe położone u stóp wzgórza, na którym znajduje się kościół św. Katarzyny. W 1817 r. kolejny właściciel dóbr wilanowskich, Stanisław Kostka Potocki, zaaranżował w tym niezwykle atrakcyjnym miejscu rekreacyjną przestrzeń.  Przebudowano drewniany, XVIII-wieczny wiejski dwór na małą klasycyzującą willę, w której otoczeniu znalazła się zabudowa nowego zespołu gospodarczego. Naturalne ukształtowanie terenu z malowniczymi stawami miało posłużyć do stworzenia, romantycznej w duchu, kompozycji ogrodowej. Nazwa Gucina została nadana na cześć wnuka założyciela, Augusta Potockiego. Odniesienie do gaju pojawiło się już po śmierci Stanisława Kostki Potockiego, kiedy to jego żona Aleksandra Potocka założyła w tym miejscu pamiątkowy park, upamiętniający zarówno postać męża, jak i jego brata, Ignacego Potockiego. Narodowo-patriotyczny charakter przestrzeni miał zostać wzmocniony przez wprowadzenie elementów małej architektury, m.in. sarkofagu, kamiennej bramy, kamieni pamiątkowych i ławek. Część z nich można oglądać dzisiaj w ogrodzie wilanowskim. Okres do śmierci Augusta Potockiego był dla Gucin Gaju czasem dynamicznego rozwoju – powstawania nowych budowli i aranżacji zieleni. Od początku XX wieku majątek zaczyna systematycznie podupadać. Park staje się źródłem drewna dla okolicznej ludności, a dawne zabudowania popadają w ruinę. Do dziś pozostał jedynie czytelny układ przestrzenny pierwotnego założenia, a z zabudowań, grota na skarpie.

Zespół pałacowo-parkowy Rozkosz powstał około roku 1778 jako dar księżnej Izabeli Lubomirskiej dla córki Aleksandry i jej męża Stanisława Kostki Potockiego. Młoda para miała tutaj spędzić miesiąc miodowy. Przez pewien czas mieszkał tutaj także faworyt księżnej, francuski pułkownik Józef de Maisonneuve. W kolejnych latach teren wraz z zabudową zmienia dość często właścicieli, by w 1823 r. trafić w ręce Juliana Ursyna Niemcewicza. Pałac zmienia nazwę na Ursynów, stąd pochodzi nazwa późniejszej dzielnicy. Po upadku powstania listopadowego Ursynów zostaje skonfiskowany i przez kolejne dwadzieścia lat ponownie przechodzi z rąk do rąk. Stan taki trwa do 1850 r., gdy jego nową właścicielką zostaje Elżbieta z Branickich Krasińska, żona poety Zygmunta Krasińskiego. Z wielkim zaangażowaniem dba ona o zabudowania, a poprzez wykup okolicznych włości znacznie powiększa powierzchnię majątku. Najważniejszą inwestycją staje się wybudowanie, według projektu Zygmunta Rospendowskiego, nowego, większego pałacu, który z małymi zmianami przetrwał do dziś. W 1921 r. dobra ursynowskie zostają przekazane Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z przeznaczeniem na szkołę ogrodniczą. Działania wojenne na terenie założenia pałacowego doprowadziły do zniszczenia części drzewostanu i przedwojennej kompozycji terenu. Obecna aranżacja przestrzeni jest efektem projektu zabudowy realizowanego od 1950 r. przez Stefana Tworkowskiego. W 1956 r. założenie pałacowo-parkowe wraz z okolicznymi terenami zostało przekazane Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.